Che ans po güdar?

Hozindi gnin nus inuondats dad infuormaziuns. Ils emetturs da radio han, daspö ün pêr ons, la malatia da repeter. Mincha ura, 24 uras sün 24, vegnan lettas las listessas lingias grassas. E lura ils indombrabels emetturs da televisiun. Qua vegnan pro natüralmaing amo ils purtrets chi strapatschan ils ögls. Da las uschè nomnadas medias socialas, cun tuot lur novitats dubiusas e lur manzögnas, gnanca da discuorrer. Ils conflicts violents e las guerras chi dà sün nos muond ans stendschaintan bod. Nos tscharvè ha fadia da seguir, nossa orma vain bluorda. In da quists cas as esa tantà da serrar ils ögls e tgnair las uraglias.
Vaina però il dret da far quai? Far sco las cuntschaintas schimgias? Refüsar la realtà crudela? Tilla ignorar?
Eu pens cha nus ans stopchan proteger. Nos tscharvè e nossa orma nu pon gnir chargiadas a bainplaschair, i nu sun spungas chi tschütschan sü tuot. Schi nu pon gnir dis-chargiadas ris-chna dad explodir. E quai maness a la disperaziun o fess perder il san inclet.
Perquai esa important da crear islas, avair mumaints e lös chi permettan da’s retrar dal muond ed as dedichar a seis agen üert. Quai tuna bainschi dad egoissem, mo es necessari per corp ed orma.
I fa però eir dabsögn da’s dumandar co cha l’umanità possa rivar in tals peis d’aua sco al mumaint. Cha nossa generaziun crouda per uschè dir inavo i’l temp da la guerra fraida ed invlida che chi fa oura la plü gronda qualità da la vita, nempe la situaziun sainza conflicts, il temp da pasch. I nu’s po declerar quist fat be cun l’agressiun da vart da Wladimir Putin e consorts. El es il combel da l’opportunissem chi regna però pro numerus manaders politics da quist muond. La maniera co cha quists sun rivats a la pussanza ans sto dar da pensar. I’s tratta d’üna tenuta, ch’eu definiss da carrieristica, voul dir chi güstifichescha tuot ils mezs per ragiundscher il böt avisà, nempe quel da cumandar e suottametter tuot a l’agen profit. La globalisaziun culla filosofia dal marchà liber chi regla tuot, fa cha’l spiert da cromer vain valütà in general daplü co la forza da caracter. Insembel culla mania da far verer eglas per coppas o alb per nair, e quai cun tuot ils mezs (pustüt digitals) disponibels, e culla pussanza da las medias socialas as faja crajer a la populaziun chi’s cugnuoscha la soluziun per tuot ils problems. Ils slogans cuorts rimplazzan las ponderaziuns, la manzögna ha la chomma lunga.Che far? Augmantar las expensas per la defaisa? Stüder il fö cun fö? Ögl per ögl e daint per daint? Sun quai alternativas valablas per l’avegnir da l’umanità? Eu am dost da crajer cha la concepziun oriunda d’ün muond plü paschaivel e plü güst saja statta fallada. E listess es i alch fos, uschigliö nu füssna a quist tapin. Forsa haja mancà da spiert critic; i s’ha laschà cha ideas desdrüantas as sviluppan fin cha quistas han tut il suraman. I s’ha manchantà da tillas bloccar adura avuonda. Ed uossa, che far? Üerlar culs lufs? Taschair? Forsa füssa propcha letta da taschair e verer da ­s-chaffir da temp in temp ün’isla! Blog FMR: Mario Pult