La memoria dal souvenir

Per preservar amo daplü souvenirs dad üna trista fin, vuless eu confessar quia publicamaing: Pro mai han souvenirs da vacanzas per regla ün trist destin. Els svaneschan inglur, vegnan dobrats be plü a la zoppada, fan puolvra in üna s-chaffa o ch’els spettan lur fin definitiva (s-chart) giò'n schler. Gugent poss eu quintar dad inchüns destins concrets. I daiva per exaimpel üna jada ün beret cotschen e blau, cumprà sco giuvnot per var 20?000 «Liras» talianas i'l Gardaland. Malapaina tuornà a chasa a Müstair, n'haja miss quel chapè cun grond gust sül cheu, perquai ch’el am paraiva tuot cool, quist beret cotschen e blau. Infin pro la dumonda d'ün ami: «Che es quai per ün curius chapè?» – Il beret es svani in s-chaffa e nun ha mai plü vis il cler dal di. E lura il pullover da lana d’alpaca, cumprà pro üna vendadra indigena al marchà famus ad Otavalo in Ecuador. Quai d'eira propcha ün bel pullover chi pasaiva almain desch kilos e chi vaiva cuostü per relaziuns ecuadorianas blers «Sucres». Quai sarà oramai il predsch per «gringos». Il pullover da lana d’alpaca – forsa ün exemplar ün pa alternativ per relaziuns svizras – es gnü cun mai sur l’Atlantic fin in patria, ingio ch’el ha passantà il rest da sia vita terrestra in üna s-chaffa! E lura stuvess eu bod manzunar amo il t-shirt dad ün festival da blues a Dublin. In collega ed eu vaivan passantà là üna bella saira in ün pub, nus d'eiran stats talmaing inchantats dad üna chantadura da blues (da la quala eu nu sa hoz gnanca plü il nom) e vain touts duos cumprà ün t-shirt nair dal festival da blues. Il destin dal t-shirt: El nun es mai plü gnü portà i'l spazi public. Eir las sandalas da Birkenstock, cumpradas a Roma dürant ün viadi d’Interrail, han gnü ün simil destin. Quellas vaiva cumprà in üna bella butia da s-charpas in vicinanza da la S-chala spagnöla chi d'eira plaina da turists. In seguit han las sandalas bain vis inchünas staziuns da tren tanter Ventimiglia, Barcelona, Lissabon e Paris. Ma plü tard – in Svizra – sun ellas gnüdas frisadas intuorn a pantoflas per portar be amo a chasa. E be d'incuort n'haja stuvü far svanir il rest dad ün pastis, il tipic vinars dad anis da la Provençe. Quel vaivan nus cumprà avant tschinch ons in üna butietta da spezialitats ad Aix-en-Provençe. Ma apunta, cun tschinch ons distanza e sainza l’atmosfera provençala nu gustaiva il pastis plü propcha enorm bain, ne cun glatsch ne be cun aua. Perquai davent cun tuot. Bun, i da bainschi eir qualche souvenir chi ha survivü tuot ils ons, tuot las müdadas ed ils nouvs dachasas. Ma quai sun schmaladi pacs. E tuottüna, confessond mia premura persa per ils souvenirs e pensond inavo a quels viadis, daja tuottüna eir alch remarchabel: Da tuot ils souvenirs sun restats inavo oters «souvenirs» – nomnadamaing las regordanzas a lös, glieud, mumaints ed istorgias. Uschè chi'd ha tuottüna fat – sainza vulair – lur servezzan, quists souvenirs. Che cogas!  Columna da David Truttmann  David Truttmann da Cuoira – ed oriund da Müstair – es schefredacter da la Fundaziun Medias Rumantschas (FMR).